Fortingall to niewielka wieś położona w pięknej dolinie Glen Lyon w Perthshire, niedaleko Aberfeldy w samym sercu Szkockich gór.
Największą atrakcją tej miejscowości (oprócz wspaniałych widoków i bliskości kliku szczytów Munros) jest słynny Cis z Fortingall
Cis z Fortingall – najstarsze drzewo w Szkocji
Cis z Fortingall to najstarsze drzewo rosnące w Wielkiej Brytanii i jedno z najstarszych drzew w Europie.
Do tej pory wiek tego Cisu szacowano na 3-5 tysięcy lat. Ostatnie badania jednak wskazują wiek „zaledwie” 2-3 tysiące lat.
Fortingall znane jest z dużej ilości stanowisk archeologicznych (kamienne kręgi, domostwa, kurhany). Był to teren zamieszkały już w epoce kamiennej i na pewno był to bardzo ważny ośrodek w czasach epoki brązu.
Pierwszą pisaną noptatkę o tym miejscu mamy z roku 679. W tym czasie miejsce to było związane z mnichami z wyspy Iona. Prawdopodobnie był tu też niewielki kamienny kościół.
Najprawdopodobniej kościół który dziś możemy oglądać stoi na miejscu dawnego kręgu kamiennego.
Cis rośnie na terenie cmentarza miejscowego kościoła.
To co dziś widzimy jest niestety już tylko cieniem dawnego drzewa. W 1769 roku gdy do Fortingall przyjechał Thomas Pennant zapisał on w swoim dzienniku że Cis był potężnym drzewem, obwód pnia sięgał 17,5 metra! Niestety już wtedy część konarów była spalona najprawdopodobniej przez zbyt bliskie palenie ogniska w trakcie święta Beltane.
Z dokumentów z 1833 roku dowiadujemy się że część konarów została wycięta z przeznaczeniem na produkcję drewnianych misek i kubków.
Już w 1785 roku zbudowano niski mur wokół Cisu dla jego ochrony – jednak nie było to zbyt skuteczne.
W 1842 roku zbudowano wysoki mur kamienny z otworami „okiennymi” by można było podziwiać słynny Cis z Fortingall.
Mur ten chroni cis do dnia dzisiejszego.
Jeszcze w połowie XIX wieku tradycją było by kondukt pogrzebowy przechodził pod zwisającymi konarami Cisu w drodze na cmentarz…
Dziś widok tego drzewa może niektórych zdziwić lub wręcz rozczarować. Wygląda to raczej na kilka mniejszych cisów rosnących w kręgu – w rzeczywistości jednak wciąż jest to jedno drzewo z jednym układem korzeniowym. Środek pnia spróchniał i pozostały tylko jego konary rosnące na krawędzi dawnego pnia.
Niestety wiek i nieumiejętność pielęgnacji tak starego drzewa przez ostatnie wieki zrobiła wielkie szkody, całe szczęście dziś Cis jest pod stałą opieką specjalistów.
Do tej pory uważano że Cis z Fortingall jest okazem męskim, jednak w 2016 roku zauważono że na jednej z gałęzi pojawiły się jagody – a więc wygląda to tak że część drzewa zmieniła płeć. Przypadek ten jest teraz badany przez dendrologów z uniwersytetu w Edynburgu.
Angielskie domy w Fortingall
Kiedy już będziecie w Fortingall to zwróćcie uwagę na drugą ciekawostkę jaką znajdziecie w tej miejscowości. Mam tu na myśli piękne Kirkton Cottages, białe domy wiejskie pokryte strzechą. Widok taki nie wzbudziłby niczyich emocji w Anglii czy w Walii, jednak tutaj? W samym środku Szkockich gór?
Nie jest to jedyna atrakcja Glen Lyon – ale na pewno jest to jedno z ciekawszych miejsc w Szkocji
Wszak gdzie indziej można dotknąć drzewa które pamięta nie tylko Roberta Burnsa, Rob Roya, Roberta Bruce, ale również czasy pierwszych chrześcijan, najazdu Rzymian na Szkocję, a może nawet czasy pojawienia się w tych rejonach pierwszych Celtów…
A więc do zobaczenia na szlaku… ;-)